Ju Mabbis

Imabbis chikti kupteyo biubiute yorem bénasi jum woy mamni naikimpo entok juchi biubiute, abe matchuyo ï mabbis biubiute të baisi.
-Abe kupte tíjia.
-Nasúk tukari.
-Ju ultimowi abe machuyo.
-Juka tawarita tuissi a biubiute

Kamma étwame

Ju kamma etwae kaa jume wate étrim bénasi maachi. Amakwey ju seberea am nanásonte. Ixyolisim bönake jiöbe të sextul june sappam wetchek sepim nanásontu, wanärim beja kä türika tattawa.

Yorem sualwame ínel weyye. Jänituk jume jaamuchim tüysi ara am nasonte jume kammam, jaamuchim am puáktukim kaa chúchupe.

Yoremnokki III, Clemente Neyoy Yocupicio, 1993, pájina 99

Ju maaso

Séxtultuk wepü maaso tuysi júyapo weramay kaytatuk buämachiäkay ketunetuk ke siwwey ju basso, wanaytuk. Chúkula tepa uxyolisi yukkuk wárïbéchïbo ju basso ili yew bötek, të chúkulatuk chë june yukkuk wanay alhatuk tuysi sïalisi yew bötek ju max basso, tepatuk alheyyay ju maaso.

Siálisi aniata boktuk ju bakot jiawaka yew siika, wikichim ket söti jiaka yew sajjak ento wate animáaliin ju maaso entok tuk am-jikkajaka tepa uxyyolisi émew yïtaytek jümutuk naatek ju maaso yïwame-tim ëttejoa jume batnaáteka kateme.

Yoremnokki IV, 1993, Clemente Neyoy Yocupicio, pájina 56

Yúyukeyo

Júulio ento awoxto méchachi amakwey tepa tuysi yúyuke, amakwey ento batte kaa yúyuke. Jume káwiw ento júyyaw bíchaa wakasim jípureme kaa alheia kaa yukéyo bejasu bem wakasim ento kabaim bäta kaytak kaa uxyolisi básso siáalita bubüaye. Amakwey yukbaremta bénasi aneka junel jibba tattawa kaa yúyuke amakwey entok uxyolisi kom cháchattu ju yukku wanay ju basso ket woy baix taawarimsik jibba siáalisi yew bóbotte. Jume naabome entok wotobom uxyolisim sesewa. Kía waxpáariapo ento ju maxbasso ento ju wë kía etrita bénasi síwnake.

Junëli uxyolisi yukey ju basso kia jak june sisiwe, wäri béchïbo jukku taawarimpo búbürua ju buérea animáalim ento yoremem béchïbo, béjasu wate juka wëta jíhuka kiasi a bakeka batchi taxkarimmak a buänake.

Amakweyim ket manyam jíjihu, batwe mayoachim tuysi ara siwwe, kechim kaa kía jakjune sisiwe.

Júulio ento awoxto méchachi jume yorémem bem káarim tutüte kaa am bawnake, béchïbo, bejasum ka am tü yáakatek kaa obiächisi baweka chë june lawti moynake.

Wate yoremen yukku taawarimpo emo naw tójaka taabu jájäse, wanärim taabu wakaxta sóbaka a bubuäye. Parösimim ket mémeha béjasum teechuapo ka uttia tettene. Yúkeyim imë animaalimmia emo änia, tem en chëwasu luute.

Jume ili usim ento baixsëbolim jájjaseka ámemak yeyéwe, sítäbaro kuitamim chuktiaka amesaw téttene. Yukku taawarimpo wate bem Karimpo emo patpattia, béjasutuk kaa türi Teewa yukëpo naawerám béchïbo, amakwey yúkkuta omteytuk jume ráayom kom watwatte. Sextultuk jume kabaram jüpata betuk tökay, wanäytuk ju yukku am mayyak. Sïmetakatukim kokkok, béjasu jüpat kom siika ju tajji.

Yoremnokki IV, 1993, Clemente Neyoy Yocupicio, pájina 12

Nüleerom

Woy ili usim nüta toixoboka sajjak, bem ayyewa ka ama jibuatuaka am sakka tuak, wanay bempo tebawreka boot juka wakaxta buaka.

Bem atchayta tekipanoaw yewyajaka junen amew temajek yë jachisu aika enchim ayye, bawata jibba abobittuak.

Wanay ili usi a yommiak e wakaxta ket emow bittuakay tëte böt a wótiak wanayte júka báwata jibba púwak.

Yorem Wériame, 2003, Roberto Yocupicio, pájina 40

Yorem Yïwame

Batnáateka naateka maaso yeyëye ju yoreme. Áaposu ket jüneyya jita béchïbo ikáa buéreata wësi. Jum yorem paxköpo jíbba maaso ama yeyëye uxyolisi, choychoyti ama naxchéptinake buére wëpo, kaa lottemta bénasi aw naa jímmanake.

Jume paxköpo aneme aw rúkteka a bítnake wate söti chayeka wate ento alheaka nápichaka.

Yoremnokki III, 1994, Clemente Neyoy Yocupicio, pájina 51

Ju Tä

Ju tä bejak ketweysu yew sïïka yun chúbalatuk entok itom sukkariak en ento itom machiriala, chúbalatuk mamnimpo kom wétnake yokóriapote juchi a boobitnake, tëte en entok nöríkisi ito tasäbuanake.

Beja Woxmamni ama woyim jiawa en ju tä may itom tatta, jachinayte chë tuisi úbanake; buetukne këweka jayti ino yatwak, láwtine ubba báare Pakota tiendaw jita jínnuka buawamta ino yáaria ba, buetukne mamay tébawre. Itom tä öla jak oráposu jïbua jani.

Tetta ta bebpa

Tetta ta bebpa in kari kattek
tetta ta bebpa in kari kattek
tetta ta bebpa in kari kattek
yukku jeka ka a tatamnake

Tetta ta bebpa in kari kattek
tetta ta bebpa in kari kattek
tetta ta bebpa in kari kattek
yukku jeka ka a tatamnake

Yorem Wériame, 2003, Roberto Yocupicio, pájina 39

Yorem Wóhi

Sextul tiempopo senu yoremwohi ine bitchak júyapo, bö mayoachi wami inou katekay wuanay inou achey, wanay in to wantk kubaika tiwa yoreme, wuanay reentáne pasarua wuanay jiba ammam bichay me kaka, wuanay ammay kaytatuk wuanay, loti ne sika.

Tokti mausimuchisi tebem támekay, totosarin, chukkurim ju wóhi tuisi ilitchim nakakay buasia entok katekay, chúnula katekay.

Yorem Wériame, pájina 108. D. R. Roberto Yocupicio, 2005

Ju Aráaro

Jume yoremem wasammet tekipánoätek amakwey juka kabbayta aráarow cháakam, lawlawti moymoyte jum etripo. Súnuta buereákim jume traktóorim kara ama tekipápanoa, akim a tabbe juka sunta.

Ju aráaroy tekipánoäwametuk tuysi bínwatu. Wäyítukim batnáateka kateme ëchay, jume traktóorim ketune kee yew machiáayo.

Yoremnokki 3 páj. 194 Clemente Neyoy Yocupicio D. R. 1994

Nabolim Yéywame

Animáalim Jijía
bénasi-te yewnake
Jachisum Jijía?
láwtite jünénake
Jáchisu Jijía ju chü? waw, waw
Jáchisu Jijía ju chü? waw, waw

Animáalim Jijía
bénasi-te yewnake
Jáchisum Jijía?
láwtite jünénake
Jáchisu Jijía ju missi? miaw, miaw
Jáchisu Jijía ju missi? miaw, miaw

Animáalim Jijía
bénasi-te yewnake
Jáchisum Jijía?
láwtite jünénake
Jáchisu Jijía ju...?
Jáchisu Jijía ju...?

Yoremnokki III, Clemente Neyoy Yokupicio
D. R. Secretaría de Educación Pública, 1994

Sewa Yoleme

Wamsute juya aniata ta buika
yoyoti buika sewayoleme
yotipote jokate buika
sewa yoyotipo buika sewa yoleme
yotipote jokate buika sewa yoleme

Yorem Wériame, Roberto Yocupicio, pájina 56
D. R. Secretaría de Educación Pública 2003